Znakovni jezik
„Ko zna znakovni jezik ima ključ za dušu gluvih”
D. Vukotić
Znakovni jezici su prirodni jezici koji su nastali spontano u zajednicama gluvih osoba. Samim tim, ne iznenađuje što ne postoji univerzalni znakovni jezik jer postoji mnogo zajednica gluvih osoba koje međusobno dele sličnosti, ali i razlike. Jedna od tih razlika je i znakovni jezik kojim se služe. Iako dele neke sličnosti sa većinskim govornim jezicima koji ih okružuju, znakovni jezici se dosta razlikuju od govornih i pisanih jezika, najpre u pogledu primarnog kanala komunikacije, a zatim i u pogledu gramatičkih i leksičkih karakteristika.
U Srbiji, primarni znakovni jezik zajednice gluvih osoba je srpski znakovni jezik. Tačan broj korisnika srpskog znakovnog jezika nije poznat, ali prema podacima Saveza gluvih i nagluvih Srbije, procenjuje se da ih ima oko 10.000. Svetska federacija gluvih navodi da se u svetu koristi više od 200 znakovnih jezika, ali da je svega 40% od tog broja zakonom priznato.
U Srbiji je Zakon o upotrebi znakovnog jezika usvojen 2015. godine. Ovim zakonom se garantuje pravo na upotrebu srpskog znakovnog jezika u komunikaciji sa organima javne vlasti, obrazovnim institucijama i u pristupu javnim uslugama. Zakon predstavlja važan korak ka većoj društvenoj inkluziji i ravnopravnosti gluvih osoba.
Međutim, srpski znakovni jezik još uvek nije u potpunosti institucionalizovan. Za razliku od drugih evropskih zemalja, poput Velike Britanije, Francuske, Poljske, Finske, Srbija nema izdvojena sredstva za istraživanje srpskog znakovnog jezika i podršku svima onima koji žele da nauče srpski znakovni jezik. Celokupan rad na promociji, afirmaciji i negovanju srpskog znakovnog jezika rezultat je truda pojedinaca i organizacija u okviru zajednice gluvih osoba u Srbiji. U tom smislu, Gradska organizacija gluvih Beograda koja je za sada jedini akreditovani centar za učenje srpskog znakovnog jezika vodi akreditovani gluvi predavači, izvorni korisnici srpskog znakovnog jezika.
Zajednica gluvih i institucije u Srbiji tradicionalno u mesecu septembru obeležavaju Međunarodnu nedelju gluvih i Međunarodni dan znakovnih jezika. Ovogodišnja tema je „Nema ljudskih prava bez prava na znakovni jezik”, čime se ističe značaj pristupa znakovnom jeziku kao osnovnom ljudskom pravu.
U Gradskoj organizaciji gluvih Beograda se uči srpski znakovni jezik prema posebno kreiranom nastavnom planu i programu koji je usaglašen sa ishodima predviđenim zajedničkim evropskim referentnim okvirom za znakovne jezike. Zajedničkim radom i podrškom možemo omogućiti dalji razvoj i vidljivost srpskog znakovnog jezika, potvrđujući pravo zajednice gluvih na kulturu i jezik.
